Saturday, March 20, 2010

Maharashtra Times

जागतिक मराठी दिनी 'मराठी एडिटर' हा नवा फॉण्ट आला आहे. आता मराठी भाषेतून कोणताही संगणकीय व्यवहार सहज करता येईल, असे तो शोधणा-या शुभानन गांगल यांना वाटते. या नव्या प्रयोगाच्या निमित्ताने... - यमाजी मालकर

....

मराठी तितुका मेळवावा। महाराष्ट्र धर्म वाढवावा।। या समर्थ रामदासांच्या प्रेरणेमुळे मराठी समाजाला एकत्र करून छत्रपती शिवाजी महाराजांनी भारतातील पहिले स्वराज्य उभारले. 'समान भाषा-समान संस्कृती' हा विचार पुढे बनारस काँग्रेसनेही (१९०६) उचलून धरला. एकप्रकारे एकभाषी राज्याची ती पूर्वसूत्रीच ठरली. भाषा हे जनतेला संघटित करण्याचे प्रभावी माध्यम आहे, हे ओळखून लॉर्ड कर्झनने एकभाषा राज्याची कल्पना धुडकावली होती. भाषेचे दुबळेपण समाजाचे कसे विघटन करू शकते. याचा अनुभव आपण आज घेत आहोत. भाषेचे राजकारण केले जाते आहे. तिच्या नावाने उत्सव साजरे केले जाताहेत. मात्र, जगाच्या आठ हजार भाषांमध्ये १५ वी आणि भारतात पाचव्या क्रमांकावर असलेल्या मराठीच्या भवितव्याची चिंता करण्याची वेळ आपल्यावर आली नाही, असा एक दिवस जात नाही. तिचा व्यवहारातील वापर कमीकमी होत चालला आहे. या पेचप्रसंगावर मात करण्याचा काही मार्ग आहे काय?

मराठी भाषेचा गेली २५ वषेर् सखोल अभ्यास करणारे मुंबईचे शुभानन गांगल गेली काही वषेर् मराठी ही जगातील सर्वश्ाेष्ठ भाषा आहे, हे शास्त्रीय पद्धतीने सांगत आहेत. नव्या काळानुसार शास्त्रीय निकषांवर मराठी भाषेच्या स्वरूपात काही बदल करण्यासाठी 'शोध मराठीचा' या संस्थेमार्फत ते प्रयत्नशील आहेत. या संशोधनाचा व्यवहारात उपयोग व्हावा आणि मराठीचे हे श्ाेष्ठत्व जागतिक मराठी समुदाय आणि सर्वसामान्य मराठी माणसांपर्यंत पोहचावे. या दृष्टीने एक मोठी घटना गेल्या जागतिक मराठी दिनी (२७ फेब्रुवारी) घडली. गांगल आणि मी-असे एकत्र येऊन आम्ही मराठी जगताचा पहिला 'मराठी एडिटर' त्या दिवशी वेबवर प्रसारित केला. आज तेरा हजारांहून अधिक जण त्याचा वापर करत आहेत. हा मिळालेला प्रतिसाद त्याच्या उपयोगितेची साक्ष देतो आहे.

श्ााव्य, मौखिक, लिखित आणि संगणकीय या चारी पद्धतीतून ज्या भाषेला व्यवस्थित वावरता येईल, तीच भाषा आधुनिक युगात टिकणार आहे. हे सर्व 'मराटॅ एडिटर' साध्य करणार आहे, असे म्हटल्यावर अनेकांचा लगेच विश्वास बसणार नाही. मात्र, हे तंत्र समजून घेतल्यावर आपल्या भाषाविकासाचे सूत्र सापडल्याचा आनंद सर्वांना होईल. अशी आम्हाला खात्री वाटते.

सर्वप्रथम 'मराठी एडिटर' म्हणजे काय, हे समजून घेऊ. वेबजगतातील संवादात भाग घेणाऱ्या प्रत्येकाला 'ऑनलाईन एडिटर' मुळे फॉण्ट उपलब्ध होतो आणि त्याद्वारे जोडलेल्या सर्वांना त्याच समान फॉण्टमधून टाईप करता येते. एरवी मराठीत टाईप करण्यासाठी फॉण्ट विकत घ्यावा लागतो. 'मराठी एडिटर'वर तो मोफत मिळतो. पण त्यावरून आपण ज्यांना ज्यांना मेल करतो. त्या सर्वांना हा फॉण्ट लगेच मोफत उपलब्ध होतो. एवढेच नव्हे तर त्यांचा संगणकही मराठीत कामे करण्यासाठी सज्ज होतो. ही या 'मराठी एडिटर'ची खरी किमया आहे. दुसऱ्याकडे हा फॉण्ट नसेल म्हणून मजकुराचे चित्र करून (पीडीएफ) पाठविण्याची गरजच राहत नाही. म्हणजे मेलसोबतच तो त्याला मिळतो. वेगळ्या शब्दात सांगायचे तर इंग्रजी फॉण्टसारखाच संगणकातून वावरणारा मराठी फॉण्ट 'शोध मराठीचा' संशोधनाने आणला आहे. एका पणतीने दुसरी, दुसरीने तिसरी आणि ऑनलाईन लाखो पणत्या पेटवून मनसोक्त मराठीचा वापर करा, असे आम्ही त्याला म्हणतो. मराठीचा मनसोक्त आणि १०० टक्के शुद्ध वापर या 'एडिटरवर' आपण करू शकतो. त्यामुळे हा मराठी जगतासाठीचा पहिला 'मराठी एडिटर' ठरतो.

'मराठी एडिटर'चे आणखी वेगळेपण असे की, संगणकाचा कसाही आणि कितीही विकास झाला तरी त्यात वापरला जाणारा फॉण्ट कधीही कालबाह्य ठरणार नाही. दुसरे म्हणजे, सध्या 'नाव आणि ईमेल' या गोष्टींतून ओळख आता तयार होते आहे. या एडिटरवर त्याच ईमेलमधून मराठी वापरता येते आहे. तिसरे म्हणजे, इंग्रजी आणि मराठी की बोर्ड यात फोनेटिक सार्धम्य ठेवल्याने भाषांच्या जागतिकरणात मराठीचा प्रसार आणि विकास जोमाने होणार आहे. इंग्रजी वापराची अपरिहार्यता लक्षात घेता एक कळ दाबली की या एडिटरवर टाईप करता येते. शिवाय तेथेच की-बोर्ड लगेच पाहता येतो. थोडक्यात मराठी समाजाच्या सर्व मूलभूत संगणकीय गरजा 'मराठी एडिटर' द्वारे भागविण्यात येत आहेत.

संगणकाची आज्ञावली आणि रचना इंग्रजीत असल्याने इतर भाषांच्या वापरावर आपोआपच मर्यादा आल्या आहेत. मराठीत तर शेकडो फॉण्टमुळे अनेक प्रश्न निर्माण झाले आणि मराठीच्या मनसोक्त वापरावर मर्यादा आल्या. त्यामुळेच समाजाच्या आथिर्क, सामाजिक, शैक्षणिक, राजकीय आणि वैयक्तिक गरजा भागविण्यासाठी इंग्रजीचा आधार घेणे कमप्राप्त ठरले. जगातील पंधराव्या क्रमांकाच्या भाषेवर ही वेळ आली, ही काही भूषणावह गोष्ट नव्हे. 'मराठी एडिटर' ने हे व्यवहार मराठीतून करण्याची सोय उपलब्ध केली आहे.

याचा अर्थ संगणकात मराठीचा वापर सुलभ नाही. म्हणून मराठी मागे पडते. हे म्हणण्याची नामुष्की आता आमच्यावर येणार नाही.

मराठी माणसांनी तो का वापरावा? केवळ मराठी भाषेच्या प्रेमापोटी वापरण्याऐवजी तो कुटुंबाच्या संवादाच्या गरजा भागविण्यासाठी वापरला पाहिजे. त्यातून आपल्याला आणि मराठी भाषेलाही प्रतिष्ठा प्राप्त होणार आहे. मराठी भाषा इंग्रजीपेक्षा बऱ्याच बाबतीत सरस आहे. हे 'शोध मराठीचा' संशोधन का म्हणते, हे 'मराठी एडिटर' वर दिलेल्या 'शोध मराठीचा' संशोधन या मजकुरात आपल्याला मिळेलच. संगणकीय विकासात इंग्रजीच्या मर्यादा लक्षात येवू लागतील, तेव्हा मराठीला पर्याय उरलेला नसेल, असा आम्हाला विश्वास वाटतो.

मराठीला आपल्या मूळ सार्मथ्यावर उभे करायचे असेल तर इतर भाषांच्या आधाराने मराठी लिहिण्याऐवजी शंभर टक्के मराठीत लिहिण्याचा आपला प्रयत्न असला पाहिजे. ते 'मराठी एडिटर'ने साध्य केले आहे. मराठी समाजाला सर्वत्र चालणाऱ्या फॉण्टची गरज आहे. ती गरजही 'मराठी एडिटर'ने पूर्ण केली आहे.

फॉण्टची वैशिष्ट्ये

* तो कधीही कालबाह्य ठरणार नाही.

* मायक्रोसॉफ्टच्या Words, excel वगैरे तसेच page maker, photoshope या अॅप्लीकेशनमधून विरूप (distorted) होत नाही.

* गुगल, याहू हॉटमेलच्या पहिल्या पानावर चालतो.

तो इंटरनेटवरून डाऊनलोड करता येतो.

* तो कमीतकमी जगा व्यापतो. त्यामुळे तो सहज जातो आणि 'व्हायरस'च्या नावाखाली रिजेक्ट होत नाही.

* फोनॅटिक की बोर्डमुळे वापरणे सोपे. ९४ चाव्यांमुळे वेगात टाईप करता येते.

* प्रिंटरच्या सर्व अॅप्लिकेशनमध्ये तो व्यवस्थित चालतो.

2 comments:

  1. Is is possible to use this font in storing data in database applications like oracle, mysql, mssql, microsoft access etc.

    Is it possible to convert the font in to dynamic font using open type tool like microsoft weft?

    If it is possible I would like to use it.

    ReplyDelete
  2. I read all and like it - Vilas EkhandePatil

    ReplyDelete